بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

اَلحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمینَ وَ الصَّلاةُ وَ السَّلامُ عَلی خَیرِ خَلقِه مُحَمَّدٍ وَ عَلی عِترَتِهِ الطّاهِرینَ وَ اللَّعنُ الدائِمُ عَلی اَعدائِهِم اَجمَعینَ مِنَ الآنَ إلی لِقاءِ یَومِ الدّینِ آمّینَ یا رَبَّ العالَمینَامامت، هویت مذهب حقه تشیع و جزء دین اسلام است. وقتی در غدیر، امام به طور علنی توسط رسول گرامی معرفی شد، آیه نازل شد «اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُم». یعنی این جزء آخر را فرستادیم که باعث کمال دین شد. در بحث‌‌‌های منطقی می‌‌‌گویند اجزاء، دو قسم است برخی از اجزاء، رئیسه و اصلی هستند و بعضی، اجزاء فردی هستند. پیکره انسان را در نظر بگیرید. به گوش و دست و بینی و پا می‌گویند اجزاء فرعی؛ چون اگر باشد یا نباشد به حقیقت انسانی ضرر نمی‌‌‌زند. شما انسان‌‌‌هایی را دیده‌‌‌اید که یک دست ندارند ولی انسانیتشان به قوت خود باقی است. اما سر انسان، جزء اصلی است که اگر باشد انسان هست و اگر نباشد انسان نیست. با این توضیحی که دادیم به سراغ پیکره دین می‌‌‌رویم. در طول بیست و سه سال، اجزائی برای دین معرفی شد. یک بخش از آن نماز است و یک بخش روزه است و یک بخش حج است و... یک بخش هم امامت است. امامت، جزء هست ولی رئیسه است. یعنی اگر امامت باشد دین هست و اگر نباشد اصلاً دینی در کار نیست. اگر امامت را کنار بگذاریم اصلاً پیکره‌‌‌ای از دین باقی نمی‌‌‌ماند. مانند اجزاء رکعات نماز که مثلاً من باید نماز ظهر را چهار رکعتی بخوانم. اگر دو رکعت بخوانم و بمیرم خداوند می‌‌‌گوید نماز ظهر نخواندی. اگر بگویم دو رکعت خوانده بودم می‌‌‌گویند فایده‌‌‌ای نداشت چون ارتباط اجزاء نماز، پیوسته است و اگر دو رکعت بخوانی و دو رکعت را نخوانی انگار نخوانده‌‌‌ای. به این می‌‌‌گویند اقل و اکثر ارتباطی. اجزائی که اگر باشد همه آن حقیقت هست و اگر نباشد کل آن حقیقت نیست.
امامت، روح دین است، نه جزء سازنده دین. نماز و جهاد سازنده دین است؛ اما روح و حقیقت دین، امامت است. به همین دلیل حضرت رضا علیه السلام می‌‌‌فرماید: «وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ» یعنی: امامت، تمام‌‌‌کننده و کامل‌‌‌کننده دین است. امام کاظم می‌‌‌فرماید: «مَا وَكَّدَ اللهُ عَلَى الْعِبَادِ فِي شَيْ‏ءٍ مِثْلَ مَا وَكَّدَ عَلَيْهِمْ بِالْإِقْرَارِ بِالْإِمَامَةِ» یعنی: خداوند متعال در مورد هیچ چیزی به اندازه امامت به بندگان تأکید نکرده است. وجود نازنین امام باقر همین بیان را تأکید می‌‌‌کنند و می‌‌‌فرماید: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَمْ تُنَادَ بِشَيْ‏ءٍ مَا نُودِيَ بِالْوَلَايَةِ یَومَ الغَدیرِ» یعنی: اسلام بر پنج رکن بنا شده؛ نماز، زکات، حج، روزه و ولایت و مردم به هیچ رکنی از دین مانند ولایت دعوت نشدند در روز غدیر. برخی ستون‌‌‌های خانه، متحمل بار هستند و برخی اینطور نیستند. امامت، آن ستونی است که متحمل بار دین اسلام است.
امامت در اسلام، ناظر به خلافت نیست. یکی از شؤون امامت، خلافت است. شما می‌‌‌بینید که امیر المؤمنین فقط چهار سال از عمرشان خلافت ظاهری داشتند؛ ولی امامت از ایشان سلب نشد. امامت در تشیع، بالاتر از مسأله خلافت است. هیچ گاه حضرت سید الشهداء تا امام عسگری به خلافت نرسیدند؛ ولی امامتشان به قوت خود باقی است. خلافت، یک جزء است. اگر مردم لایق باشند خلافت امام را هم می‌‌‌بینند.
ما شیعیان در مسأله امامت از جهات متعدد کم گذاشته‌‌‌ایم. گفتیم که شأن امام، پنج امر است؛ معرفت، ولایت، محبت، اطاعت و شباهت. ما از این پنج شأن فقط مسأله محبت را گرفته‌‌‌ایم. به همین خاطر نمره‌‌‌مان در دفتر حضرت، نمره قبولی نیست. باید معرفت پیدا کنیم. باید اطاعت داشته باشیم. باید ولایت داشته باشیم.
باید از امام تبعیت و اطاعت کرد. روایاتی را از ائمه علیهم السلام می‌‌‌آورم. ممکن است یک نفر بگوید چرا از امام صادق می‌‌‌گویی؟ باید از یک نفر دیگر بیان کنی. حد اقل باید از رسول خدا بیان کرد. جوابش این است که ما وقتی در باب ویژگی‌‌‌های امام صحبت کنیم این را خواهیم گفت که امام، معصوم است. معصوم حرف غیر واقع نمی‌‌‌زند. لذا کلامش قابل استناد است. در بین اصحاب رسول الله یک نفر بود به نام خزیمة ابن ثابت. یک روز که او در محضر پیامبر بود، پیامبر دیدند که مردی که شتری با خود دارد در حال عبور است. حضرت فرمودند: این شتر برای من است. عرب نپذیرفت. پیامبر مدعی شد و او منکر. به پیامبر گفت: اگر برای تو است بینه و شاهد بیاور. حضرت فرمود: شاهدی ندارم. خزیمة جلو آمد و گفت: من شهادت می‌‌‌دهم که این برای شما است. پیامبر به او فرمود: مگر زمانی که این را خریدم تو با من بودی؟ گفت: نه؛ اما من به رسالت شما شهادت می‌‌‌دهم. یعنی تو از طرف خدا آمده‌‌‌ای و معصوم هستی. هر چه بگویی همان درست است. خزیمة در بین اصحاب به «ذو الشهادتین» معروف شد، یعنی صاحب دو شهادت. امام معصوم چون به حسب آیه شریفه «إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً»، دارای مقام عصمت است، پس وقتی می‌‌‌گوید در نماز باید از من اطاعت کنی حرفش را می‌‌‌پذیریم.
باید از امام اطاعت کرد. امام صادق علیه السلام می‌‌‌فرماید: «إِنَّ مَنْ صَلَّى وَ زَكَّى وَ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ فَعَلَ ذَلِكَ كُلَّهُ بِغَيْرِ مَعْرِفَةِ مَنِ افْتَرَضَ اللهُ عَلَيْهِ طَاعَتَهُ فَلَمْ يَفْعَلْ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ لَمْ يُصَلِّ وَ لَمْ يَصُمْ وَ لَمْ يُزَكِّ وَ لَمْ يَحُجَّ وَ لَمْ يَعْتَمِرْ وَ لَمْ يَغْتَسِلْ مِنَ الْجَنَابَةِ وَ لَمْ يَتَطَهَّرْ وَ لَمْ يُحَرِّمْ لِلَّهِ حَلَالًا وَ لَيْسَ لَهُ صَلَاةٌ وَ إِنْ رَكَعَ وَ إِنْ سَجَدَ وَ لَا لَهُ زَكَاةٌ وَ لَا حَجٌّ وَ إِنَّمَا ذَلِكَ كُلُّهُ يَكُونُ بِمَعْرِفَةِ رَجُلٍ مَنَّ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ بِطَاعَتِهِ وَ أَمَرَ بِالْأَخْذِ عَنْهُ فَمَنْ عَرَّفَهُ وَ أَخَذَ عَنْهُ أَطَاعَ اللَّهَ» یعنی: اگر کسی نماز بخواند و زکات بدهد و حج و عمره به جا بیاورد بدون اینکه امام را بشناسد و شناخت آن کسی باشد که اطاعتش واجب شده را نداشته باشد، هیچ کدام را انجام نداده است. یعنی همه این‌‌‌ها را دارد ولی این‌‌‌ها را از امام معصوم نگرفته و از مرئی و منظر او اخذ نکرده است. پس اصلاً نماز نخوانده و زکات نداده و حتی غسلش را هم حساب نمی‌‌‌کنند. چنین آدمی هیچ یک از محرمات الهی را حرام و هیچ یک از حلال‌‌‌های الهی را حلال ندانسته است. اصلاً نمازی به نام او ثبت نمی‌‌‌شود اگرچه رکوع و سجده داشته باشد. همه این‌‌‌ها زمانی حساب و قبول می‌‌‌شود که از ناحیه کسی باشد که خداوند به سبب او به سر انسان‌‌‌ها منت گذاشته است. اگر این نماز را از امام گرفت و اطاعت از امام در آن بود، از خداوند نیز اطاعت کرده است. غیر از این را نمی‌‌‌پذیرند. نه اینکه نمی‌‌‌پذیرند؛ بلکه اصلاً ثواب هم نمی‌‌‌دهند و اصلاً این شخص ایمان ندارد. اگر اطاعت نبوده باشد سایر اجزاء را هم نمی‌‌‌پذیرند؛ چون امامت، جزءِ رئیسه است.
امام باقر علیه السلام می‌‌‌فرماید: «أَمَا لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ لَيْلَهُ وَ صَامَ نَهَارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمِيعِ مَالِهِ وَ حَجَّ جَمِيعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ يَعْرِفْ وَلَايَةَ وَلِيِّ اللَّهِ فَيُوَالِيَهُ وَ يَكُونَ جَمِيعُ أَعْمَالِهِ بِدَلَالَتِهِ لَهُ عَلَيْهِ مَا كَانَ لَهُ عَلَى اللَّهِ حَقٌّ فِي ثَوَابٍ وَ لَا كَانَ مِنْ أَهْلِ الْإِيمَانِ» یعنی: اگر شخصی در همه عمرش روزها روزه بگیرد و شب‌‌‌ها شب‌‌‌زنده‌‌‌داری کند و تمام اموالش را صدقه بدهد و هر سال به حج برود؛ اما امامی را که باید ولایتش را داشته باشد نشناسد و اعمالی را که انجام می‌‌‌دهد طبق دستور او نبوده باشد، خداوند در نامه عملش هیچ ثوابی برای او نمی-نویسد و اصلاً او را مؤمن حساب نمی‌‌‌کند.
یک عده هستند که محبت اهل بیت را هم ندارند. اگر کسی محبت اهل بیت را نداشته باشد اهل جهنم است. «قَالَ رَسُولُ اللهِ: لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللهَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ أَلْفَ عَامٍ حَتَّى يَصِيرَ كَالشَّنِّ الْبَالِي ثُمَّ لَمْ يُدْرِكْ مَحَبَّتَنَا أَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى مَنْخِرَيْهِ فِي النَّارِ» یعنی: اگر کسی هزار سال در هزار سال در هزار سال خداوند را بین صفا و مروه بپرستد و در این مسیر به قدری به خودش سخت بگیرد که مانند مشک پوسیده شود، اما محبت ما را نداشته باشد، خداوند او را با صورت به آتش جهنم می‌‌‌اندازد. چون محبت اهل بیت، جزء رئیسه است. وهب نصرانی، نماز نخواند؛ ولی امام را شناخت و از او اطاعت کرد و نسبت به او عشق ورزید و ولایت وی را پذیرفت. در پرونده وهب، نماز و روزه نیست؛ ولی معرفت امام و اطاعت از امام و محبت امام و ولایت امام هست. اگر نماز بود و روزه بود ولی محبت نبود به فرموده پیامبر، با صورت به جهنم می‌‌‌رفت.
عبادت آدمی که محبت اهل بیت را نداشته باشد، برای او سودی ندارد. رسول خدا فرمود: «فَوَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا صَفَنَ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ صَائِماً وَ رَاكِعاً وَ سَاجِداً ثُمَّ لَقِيَ اللهَ غَيْرَ مُحِبٍّ لِأَهْلِ بَيْتِي لَمْ يَنْفَعْهُ ذَلِكَ» یعنی: سوگند به آن خدایی که جانم در دست قدرت او است که اگر کسی تمام عمرش را بین رکن و مقام باشد و روزه بگیرد و نماز بخواند ولی اهل بیت من را دوست نداشته باشد، این عبادات برای او منفعتی ندارد.
حضرت ختمی‌‌‌مرتبت فرموده است: «وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، لَا يَقْبَلُ اللَّهُ مِنْ عَبْدٍ حَسَنَةً حَتَّى يَسْأَلَهُ عَنْ حُبِّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ» یعنی: سوگند به آن خدایی که من را به حق مبعوث کرد که خداوند هیچ کار خیر و مستحبی را از کسی نمی‌‌‌پذیرد مگر اینکه از او سؤال کند که علی را دوست دارد یا ندارد.
تا اینجا محبت را گفتیم. ما باید ولایت اهل بیت را نیز داشته باشیم. اگر کسی ولایت را نداشته باشد باز هم نماز و روزه به کارش نمی‌‌‌آید. امام صادق که معصوم است و حرف هوا و هوس ندارد فرموده است: «إِنَّ أَوَّلَ مَا يُسْأَلُ عَنْهُ الْعَبْدُ إِذَا وَقَفَ بَيْنَ يَدَيِ اللهِ جَلَّ جَلَالُهُ الصَّلَوَاتُ الْمَفْرُوضَاتِ وَ عَنِ الزَّكَاةِ الْمَفْرُوضَةِ وَ عَنِ الصِّيَامِ الْمَفْرُوضِ وَ عَنِ الْحَجِّ الْمَفْرُوضِ وَ عَنْ وَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَإِنْ أَقَرَّ بِوَلَايَتِنَا ثُمَّ مَاتَ عَلَيْهَا قُبِلَتْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ صَوْمُهُ وَ زَكَاتُهُ وَ حَجُّهُ وَ إِنْ لَمْ يُقِرَّ بِوَلَايَتِنَا بَيْنَ يَدَيِ اللهِ جَلَّ جَلَالُهُ لَمْ يَقْبَلِ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ شَيْئاً مِنْ أَعْمَالِهِ» یعنی: اولین سؤالی که از انسانی که در مقابل حضرت حق می‌‌‌ایستد، پرسیده می‌‌‌شود دباره نمازهای واجب و حقوق مالی واجب است یعنی خمس و زکات و روزه واجب و حج واجب و ولایت ما اهل بیت است. اگر شخص به ولایت ما اقرار کرد و بر همین ولایت از دنیا رفته بود نماز و روزه و حجش را می‌‌پذیرند. اما اگر ولایت ما را نپذیرفت هیچ کدام از این واجبات را از او نمی‌‌‌پذیرند.
معنای ولایت چیست؟ انسان‌‌‌ها دارای سه خصیصه مهم هستند:
1. جهان‌‌‌بینی و فکر.
2. گرایشات و تمایلات و خواسته‌‌‌ها.
3. رفتار و کُنش.
اگر جهان‌‌‌بینی انسان درست شود تمایلات و رفتار هم درست می‌‌‌شود. متأسفانه چون جهان‌‌‌بینی ما غلط است آن دو مورد هم غلط است. اگر می‌‌‌گویند کسی ولایت علی را دارد علی، ولی خواهد بود و آن شخص، متولی است و آن چیزی که دارد ولایت است. ولایت یعنی جهان‌‌‌بینی و گرایشات و تمایلات و کنش و رفتار انسان، شبیه یا عین علی ابن ابی طالب باشد. جهان‌‌‌بینی علی، توحید است. به همین خاطر یک ضربه شمشیر او از عبادت جن و انس برتر است. تمایل علی، بغض دنیا است. کنش علی، زهد است. دنیا را داشت، ولی به آن دلبستگی نداشت. خزانه‌‌‌دار حضرت امیر المؤمنین نزد حضرت رفت و عرض کرد: یک شخصی را نزد من فرستاده‌‌‌ و گفته‌‌‌اید که از اموال خودتان به او هزار تا بدهم. هزار تا چه بدهم؟ هزار دینار بدهم یا هزار درهم ؟ یعنی طلا یا نقره؟ حضرت فرمود: هر کدام را که نیاز دارد. چقدر به دنیا بی اعتنا است. از اموال خودش بود نه بیت المال. حواسش به بیت المال هست. به اموال خودش بی اعتنا است.کنش ما چیست؟ یا پورشه‌‌‌سوار هستیم یا آرزوی آن را داریم که هر دو خلاف دین است. من حق ندارم به هر شکلی که دلم خواست از اموالم استفاده کنم؛ چون یک کنشی وجود دارد به نام کنش زاهدانه. من نباید دل مردم را بسوزانم. یک نفر با زن و فرزند پشت چراغ قرمز در ماشین پورشه نشسته و یک نفر هم با زن و فرزند سوار یک موتور است. این شخصی که پورشه دارد، اعتبار آن مرد موتورسوار را پیش خانواده‌‌‌اش از بین برده است. این کار، خلاف مروت است. مروت، امر کوچکی نیست. سید الشهداء فرمود اگر دین ندارید مروت داشته باشید. این یعنی ولایت.
رسول خدا است فرموده است: «فَوَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ نَبِيّاً، لَوْ جَاءَ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِأَعْمَالٍ كَأَمْثَالِ الْجِبَالِ وَ لَمْ يَجِئْ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ لَأَكَبَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي النَّارِ» یعنی: سوگند به آن خدایی که من را به حق مبعوث کرد که اگر هر کسی از شما در روز قیامت حاضر شود با اعمالی که به اندازه چندین کوه است ولی ولایت علی ابن ابی طالب را نیاورد خداوند او را با صورت به جهنم می‌‌‌اندازد.
امیر المؤمنین می‌‌‌فرماید: «يَا قَنْبَرُ! فَوَ اللهِ لَرَجُلٌ عَلَى يَقِينٍ مِنْ وَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ خَيْرٌ مِمَّنْ لَهُ عِبَادَةُ أَلْفِ سَنَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللهَ أَلْفَ سَنَةٍ لَا يَقْبَلُ اللهُ مِنْهُ حَتَّى يَعْرِفَ وَلَايَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللهَ أَلْفَ سَنَةٍ وَ جَاءَ بِعَمَلِ اثْنَيْنِ وَ سَبْعِينَ نَبِيّاً مَا يَقْبَلُ اللهُ مِنْهُ حَتَّى يَعْرِفَ وَلَايَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ إِلَّا أَكَبَّه‏ اللهُ عَلَى مَنْخِرَيْهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ» یعنی: به خدا اگر کسی به ولایت اهل بیت من یقین داشته باشد از هزار سال عبادت بهتر است و اگر کسی هزار سال بندگی داشته باشد ولی ولایت من را نداشته باشد از او نمی‌‌‌پذیرند و اگر کسی هزار سال بندگی کند و عمل هفتاد و دو پیغمبر را در نامه‌‌‌اش داشته باشد، از او قبول نمی‌‌‌شود مگر اینکه به ولایت ما معرفت داشته باشد؛ و گرنه خداوند او را با صورت به جهنم می‌‌‌اندازد.