«اللَّهُمَّ اشْغَلْنَا بِذِكْرِك‏؛ خدایا مرا یا یاد خودت مشغول بگردان»
ذکر یعنی اينکه انسان چيزى را در ذهن خود نگه دارد و همیشه به ياد آوَرَد در این دعا امام سجاد ع از خدا می خواهد که همیشه به یاد خدا باشد.
اساسا زندگی انسان طوری بنا شده است که برای خود مشغولیتی را درست می کند ارزش هر انسان به اندازه مشغله های فکری و قلبی اوست متون دینی درصدد تشویق انسان به این است که مشغله ذهنی و قلبی خود را یاد و نام خداوند متعال قرار بدهد. ذکر و یادآوری خدا که در مقابل فراموشی و غفلت آمده است، به معنای حضور معنی در نفس انسان می باشد و یکی از راه های تقویت و تثبیت ایمان می باشد خداوند پیامبرش را در سوره غاشیه با صفت «مُذَکِّر؛یعنی تذکردهنده» توصیف کرده است«اِنَّما انت مُذَکِّرٌ».
یاد خداوند مراحلی دارد که انسان ها بر پایه قوت ایمان خود می توانند به مراحل برسند مرحله اول ذکر زبانی است که اولین و پایین ترین مرحله از ذکر است که در صورت مداومت به این نوع از ذکر با حفظ شرائطش، سبب باز شدن قلب می شود. ياد كردن زبانى خداوند با اذکاری مثل تکبیر(الله اکبر)، تسبیح(سبحان الله)، تحمید(الحمد لله)، تهلیل(لا اله الا الله) و حوقله( لا حول و لا قوه الا بالله) محقق می شود.
مرحله دوم ذکر قلبی می باشد یعنی دل انسان به ياد الطاف و نعمت و نقمت خدا باشد. آیه ۲۰۵ سوره اعراف «وَ اذْكُر رَّبَّكَ فىِ نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَ خِيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ؛ پروردگارت را در دل خود، از روی تضرع و خوف، آهسته و آرام یاد کن» و برخی دیگر از آیات قرآن امر به ذکر قلبی کرده اند.
مرحله سوم و بالاتر، ذکر عملی است بدین صورت که یاد خداوند در عمق جان انسان رسوخ کرده باشد؛ به گونه‌ای که عمل انسان با ذکری که می‌گوید، مطابقت داشته باشد یعنی یاد خداوند مانع از انجام معصیت شود در حدیثی از پیامبر ص نقل شده که ذكر تنها گفتن «سبحان اللّه و الحمدللّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر» نيست بلكه حقیقت ذکر این است كه انسان در زمان مواجهه با حرامى از حرام هاى الهى، از خداوند بترسد و گناه را ترك كند(من لايحضره الفقيه: ج‏4 ص 358)
چکیده: ارزش انسان به اندازه مشغله های انسان است امام سجاد ع از خدا می خواهد با ذکر خدا مشغول باشد و در همه حال با ذکر خداوند مانوس باشد. ذکر خدا در سه مرحله زبانی، قلبی و عملی انجام می شود که ذکر عملی بالاترین مرحله است و به این معنا است که انسان در مواجهه با گناه به وسیله یاد خدا از انجام حرام منصرف شود.