تبیین های فقهی

سؤال
آیا تزریق واکسن و آمپول برای روزه داری اشکال دارد؟
پاسخ
درباره آمپولها و سرم‏هایی که روزه دار استفاده می‏کند دو نکته وجود دارد:
1. برخی از آمپولها و سرم‏ها جنبه دارویی دارند و به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‏گیرند. اما برخی دیگر از آمپولها و سرم‏ها جنبه غذایی دارند و به عنوان غذا و تقویت کننده جسم بیمار مورد استفاده قرار می گیرند.
2. برخی از آمپولها به صورت عضلانی تزریق می شوند اما برخی دیگر از آمپولها و سرم‏ها به رگ تزریق می‏شوند.
نکته مهم این است که در چه صورتی عنوان «خوردن و آشامیدن» تحقق می‏یابد که در این صورت روزه باطل خواهد شد. این مساله در بین مراجع تقلید اختلافی است. برخی از آنان مانند مرحوم امام خمینی ره و آیت الله شبیری زنجانی نسبت به داروهای تقویتی که جنبه غذایی دارند احتیاط واجب داده اند که روزه‏دار نسبت به استفاده از آمپولی که به جای غذا بکار می‏رود خودداری کند.(1) گروه دیگر از مراجع مانند آیت الله مکارم شیرازی استفاده از این نوع آمپولها را تنها در صورتی که در رگ تزریق شود موجب باطل شدن روزه می‏داند اما اگر به صورت عضلانی تزریق شود (چه تقویتی و چه دارویی) اشکالی برای روزه نخواهد داشت.(2)
مقام معظم رهبری نیز نسبت به استفاده از داروهایی که در رگ تزریق می‏شوند و نیز تمامی انواع سرم‏ها احتیاط داده‏اند که روزه دار از استفاده از این نوع داروها و تمامی سرم‏ها اجتناب کند. اما آمپولهایی که جنبه دارویی دارند و به صورت عضلانی تزریق می شوند منعی برای روزه نخواهند داشت.(3)
دسته‏ای دیگر از مراجع مانند آیت الله وحید خراسانی استفاده نکردن از آمپول‏های تقویتی را مستحب دانسته‏اند(4) (احتیاط مستحب) و مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی استفاده نکردن از هر نوع آمپولی را مستحب دانسته است.(5) طبق فتوای آیت الله سیستانی آمپول و سرم روزه را باطل نمى‌كند هر چند آمپول تقويتى يا سرم قندى نمكى باشد(6)
اختلاف در این نظرات برخاسته از آن است که «خوردن و آشامیدن» چگونه تحقق می‏یابد؛ دسته‏ای از مراجع استفاده از آمپولهای تقویتی را در هر صورت(چه به صورت تزریق در رگ یا به صورت عضلانی) موجب تحقق این عنوان می‏دانند و روزه فرد را باطل می‏شمارند. گروه دیگر از مراجع تحقق این عنوان را منوط به آن می‏دانند که تزریق آمپول در رگ باشد اما اگر تزریق به صورت عضلانی باشد حتی اگر تقویتی هم باشد باطل کننده روزه نخواهند بود. دسته سوم از مراجع نیز نه تزریق به صورت عضلانی و نه تزریق در رگ را مانع از صحت روزه نمی‏دانند اگر چه ترک کردن آن را برای روزه دار مستحب می‏دانند.

1. توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله1576
2. نظر جدید آیت الله مکارم، مساله 1339
3. آیت الله خامنه ای، رساله اجوبه الإستفتائات، مسأله767
4. آیت الله وحید، توضیح المسائل، مسأله1584
5. آیت الله صافی گلپایگانی، مسأله 1585
6. توضیح المسائل، مراجع، ج1، ذیل مسأله1576