امیرالمومنین علی(علیه السلام) مصداق دابة الارض قرآن

﴿وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لَا يُوقِنُونَ﴾
هنگامي كه فرمان عذاب آنها رسد (و در آستانه رستاخيز قرار گيرند) جنبنده‏ اي را از زمين براي آنها خارج مي‏كنيم كه با آنها تكلم مي‏كند و مي‏گويد: مردم به آيات ما ايمان نمي‏آورند.
خداوند در آیه‌ی ۸۲ سوره‌ی مبارکه‌ی نمل از یکی از حوادث خارق العاده‌ای که در آستانه‌ی قیامت اتفاق خواهد افتاد، پرده بر می‌دارد. این اتفاق، خروج جنبنده‌ای از دل زمین است که با مردم سخن می‌گوید.
«دابه» به معنی «جنبنده» و «ارض» به معنی «زمین» است، و بر خلاف آنچه بعضی می‌پندارند «دابه» تنها به جنبندگان غیر انسان اطلاق نمی‌شود، بلکه مفهوم وسیعی دارد که انسانها را نیز در بر می‌گیرد، چنان که در آیه ۶ سوره هود می‌خوانیم: ﴿وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُها﴾: «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی او بر خدا است». (۱) بنابراین از لفظ «دابه» نمی‌توان نتیجه گرفت که او حتما موجودی غیر انسان است بلکه می‌تواند بشری باشد که از زمین خارج می‌شود و با مردم سخن می‌گوید.
قرآن کریم به همین مقدار اکتفا می‌کند و جزئیات و اطلاعات بیش‌تری را در مورد این جنبنده ذکر نمی‌کند. از این رو، برای مشخص شدن اینکه مصداق «دابة الارض» در قرآن کیست باید به روایات مراجعه کنیم.
در بیشتر منابع روایی اهل سنت، بر «ماهیت حیوانی» دابة الأرض با ویژگیهای خارق العاده و مصادیق گوناگون صراحت دارند. این جنبنده که متمایز کننده مؤمن از منافق است و خاتم سلیمان و عصای موسی را در دست دارد، با هیأت عجیبش، سبب فرار مردم هنگام خروجش می‌شود. این دسته روایات نیز که غالبا از صحابه و تابعین نقل شده اند، از جهت محتوا متعارض و قابل اعتماد نیستند. (۲)
در مقابل در منابع روایی مکتب اهل بیت، تصریح شده که «دابة الارض» یک انسان است و مصداق آن شخص امیر مومنان علی بن ابی طالب (علیه السلام) است. در ادامه به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم.
روایت اول) پیامبر (صل الله و علیه و آله) فرمودند: دابّة الأرض به همراه عصای موسی (علیه السلام) و خاتم سلیمان‌بن‌داوود (علیه السلام) ظهور می‌کند و با عصای موسی (علیه السلام) سیمای مؤمن را نورانی و با خاتم سلیمان (علیه السلام) سیمای کافر را داغ می‌نهد. (۳)
روایت دوم)امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: من شش چیز داده شده است؛ مرگ و بلا، وصیّت‌ها، فصل‌الخطاب، من شیر میدان جنگ و بهترین دولتم، صاحب عصا و آهن داغ (نشان داغ) منم و دابّه‌ای که با مردم سخن می‌گوید، منم! (۴)
روایت سوم) روزی مردی از عمار در مورد مصداق «دابة الارض» در این آیه‌ی شریفه سوال پرسید. عمّار گفت: «به خدا سوگند! نه می‌نشینم و نه غذایی می‌خورم و نه آبی می‌نوشم تا اینکه این جنبنده را به تو نشان دهم». سپس عمّار با آن مرد نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد درحالی‌که امیرالمؤمنین (علیه السلام) مشغول خوردن خرما و کره بود. امام (علیه السلام) فرمود: «ای ابویقظان! زود باش»! عمّار نشست و مشغول خوردن با امیرالمؤمنین (علیه السلام) شد. آن مرد از رفتار عمّار شگفت‌زده شده بود، لذا چون عمّار برخاست، به وی گفت: «سبحان الله! ای ابویقظان سوگند یاد کردی که چیزی نخوری و نیاشامی و ننشینی، مگر دَابَّة الْأَرْضِ را به من نشان‌دهی»؟! عمّار گفت: «اگر عاقل باشی، نشانت دادم! (۵)
روایت چهارم) ابوبصیر گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «مردم درباره آیه: وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ چه می‌گویند»؟ پس فرمود: «منظور از جنبنده، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. (۶)
روایات فراوان دیگری در منابع روایی ما وجود دارد که طبق آن ها، مصداق این آیه‌ی شریفه، امیرمومنان (علیه السلام) است که ما فقط به ذکر ۴ روایت به عنوان نمونه بسنده کردیم.
بنابراین، این آیه‌ی شریفه به یکی از مسلمات عقاید شیعیان یعنی «رجعت» اشاره دارد. طبق روایات معصومین در تفسیر این آیه، در آخر الزمان و در آستانه‌ی قیامت، امیرمومنان (علیه السلام) دوباره به این دنیا باز می‌گردد و ماموریتش در بازگشت به دنیا، جدا ساختن صفوف مسلمین از منافقین و مشخص کردن مومن از منافق می‌باشد.

(۱) تفسیر نمونه، ج۱۵، ص: ۵۵۱
(۲) مقاله بررسی و تحلیل روایات فریقین در تعیین مصداق دابة الأرض، با تاکید بر تفسیرهای روایی پدیدآورنده (ها): میراحمدی، عبدالله حسینی، اکرم سادات
(۳) بحار الأنوار، ج۵۳، ص۱۱۱
(۴) الکافی؛ ج۱، ص ۱۹۸
(۵) تفسیر قمی، ج۲، ص۱۳۱
(۶) بحار الأنوار، ج۵۳، ص۴۰