«رَبِّ اُناجيكَ بِقَلْب قَدْ اَوْبَقَهُ جُرْمُهُ؛ پروردگارا با تو مناجات می کنم به وسيله قلبی كه جرم و جنايت هلاكش کرده است»
انجام مداوم گناه، قلب را تاریک می کند عبدالملک بن مروان نمونه بارزی از سیاهی و هلاکت قلب است آمد از دمشق برای انجام حج به مکه آمد بعد از طواف، به اطرافیانش گفت من دوست دارم یکی از اصحاب رسول خدا را ببینم. میخواهم سؤالی از آنها بپرسم. ماموران کسی از اصحاب را پیدا نکردند عبدالملک گفت از تابئین کسی را بیاورید. ماموران شخصی به نام ابوحازم را پیدا کردند. ابوحازم پیش عبدالملک آمد عبدالملک به ابوحازم گفت من از عمل شایسته عمل صالح خوشم نمی آید و کار زشت هم مرا ناراحت نمی کند. ابوحازم به عبدالملک مروان گفت «تكامل فیک موت القلب؛ قلب تو کاملا مرده و هلاک شده است».
خداوند متعال در آيه 89 سوره شعراء درباره احوال قیامت می فرماید که در اين روز هيچ چيزي جزء قلب سلیم به كار نمي آيد علامه طباطبایی در توضیح قلب سلیم می گوید قلب سليم، قلبي است که از هر چيزي که مضر به تصديق و ايمان به خداي سبحان است خالي باشد، از قبيل شرک جلي و خفي، اخلاق زشت و آثار گناه و هرگونه تعلقي که به غير خدا باشد و انسان جذب آن شود و باعث شود که صفات توجه به سوي خدا مختل گردد(الميزان: ج17 ص223).
با توجه به توضیحات علامه طباطبایی می توان نتیجه گرفت که گناه به سلامت قلب آسیب می زند در حالیکه در دستورات دینی وارد شده است که خدا را با قلب پاکیزه و طاهر بخوانید(الأمالي للصدوق: ص93).
برای قبولی دعا در پیشگاه خداوند باید قلب زنده وپاکیزه باشد که در روایات ائمه اطهار ع راهکارهایی برای زنده نگه داشتن قلب بیان شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
1- حدیث اهل بیت ع: امام باقر ع:حديث ما دل ها را زنده مي كند(الخصال: ج‏1 ص22).
2- روزه: پیامبر خدا ص: روزه سبب صفای قلب می شود(بحار الأنوار: ج‏93 ص254)
3- تفکر: امیرالمومنین ع: تفكر و تعقل مايه زندگى دل شخص با بصيرت است‏(الكافي: ج‏2 ص599).
4- مخالفت با نفس: پیامبر خدا ص فرمود: مؤمن بين دو خوف زندگى مى‏كند، خوف از گذشته و خوف از آينده، و با مرگ نفس، حیات قلب شروع مى‏شود، و با زنده بودن دل، آدمى به استقامت و پايدارى مى‏رسد و مقاومت مى‏نمايد(بحارالأنوار: ج‏67 ص391).
5- موعظه: امیرالمومنین ع: دلت را با موعظه زنده كن‏(نهج البلاغه: نامه31).
6- هم نشینی با علماء: لقمان به پسرش فرمود: پسرم با دانشمندان هم نشينى كن و زانو به زانوى ايشان بنشين كه خداى عز و جل دل ها را به پرتو حكمت زنده مى‏كند، همچنان كه زمين را با باران آسمان زنده مى‏فرمايد( روضة الواعظين: ج‏1 ص11).
چکیده: انجام مداوم گناه، قلب را تاریک می کند که این کار گاه سبب بی اثر بودن دعای انسان می شود. برای نجات از این آفت، ائمه س راهکارهایی برای نورانیت و صفای قلب ذکر کرده اند که هم نشینی با علماء، مخالفت با نفس، تفکر، موعظه، حدیث اهل بیت ع و روزه در زمره این امور می باشد.