بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ صلّ علی محمّد و آله الطیبین الطاهرین و العن أعدائهم أجمعین
پیام غدیر(8)
علی علیه السلام اولین در خوبی‏ها

لاحَلالَ إِلاّ ما أَحَلَّهُ الله وَ رَسُولُهُ وَهُمْ، وَلاحَرامَ إِلاّ ما حَرَّمَهُ الله (عَلَیْکُمْ) وَ رَسُولُهُ وَ هُمْ، وَالله عَزَّوَجَلَّ عَرَّفَنِی الْحَلالَ وَالْحَرامَ وَأَنَا أَفْضَیْتُ بِما عَلَّمَنی رَبِّی مِنْ کِتابِهِ وَحَلالِهِ وَ حَرامِهِ إِلَیْهِ.
مَعاشِرَالنّاسِ، علی (فَضِّلُوهُ). مامِنْ عِلْمٍ إِلاَّ وَقَدْ أَحْصاهُ الله فِی، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ أَحْصَیْتُهُ فی إِمامِ الْمُتَّقینَ، وَما مِنْ عِلْمٍ إِلاّ وَقَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً، وَ هُوَ الْإِمامُ الْمُبینُ (الَّذی ذَکَرَهُ الله فی سُورَةِ یس: (وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ)
مَعاشِرَالنَّاسِ، لاتَضِلُّوا عَنْهُ وَلاتَنْفِرُوا مِنْهُ، وَلاتَسْتَنْکِفُوا عَنْ وِلایَتِهِ، فَهُوَالَّذی یَهدی إِلَی الْحَقِّ وَیَعْمَلُ بِهِ، وَیُزْهِقُ الْباطِلَ وَیَنْهی عَنْهُ، وَلاتَأْخُذُهُ فِی الله لَوْمَةُ لائِمٍ. أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِالله وَ رَسُولِهِ (لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَی الْایمانِ بی أَحَدٌ)، وَالَّذی فَدی رَسُولَ الله بِنَفْسِهِ، وَالَّذی کانَ مَعَ رَسُولِ الله وَلا أَحَدَ یَعْبُدُالله مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَیْرُهُ.
(أَوَّلُ النّاسِ صَلاةً وَ أَوَّلُ مَنْ عَبَدَالله مَعی. أَمَرْتُهُ عَنِ الله أَنْ یَنامَ فی مَضْجَعی، فَفَعَلَ فادِیاً لی بِنَفْسِهِ)
حلالی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان(امامان) حلال کرده باشند، و حرامی نیست مگر آنچه خدا و رسولش و آنان(امامان) بر شما حرام کرده باشند. خداوند عزوجل حلال و حرام را به من شناسانده است، و آنچه پروردگارم از کتابش و حلال وحرامش به من آموخته به او سپرده ام.
ای مردم، علی را(بر دیگران) فضیلت دهید. هیچ علمی نیست مگر آنکه خداوند آنرا در من جمع کرده است و هر علمی را که آموخته ام در امام المتقین جمع نموده ام، و هیچ علمی نیست مگر آنکه آنرا به علی آموخته ام. اوست «امام مبین» که خداوند در سوره یس ذکر کرده است: «و هر چزی را در امام مبین جمع کردیم».
ای مردم، از او(علی) بسوی دیگری گمراه نشوید، و از او روی بر مگردانید و از ولایت او سر باز نزنید. اوست که به حق هدایت نموده و به آن عمل می کند، و باطل را ابطال نموده و از آن نهی می نماید، و در راه خدا سرزنش ملامت کننده ای او را مانع نمی شود.

او(علی) اول کسی است که به خدا و رسولش ایمان آورد و هیچکس در ایمان به من بر او سبقت نگرفت. اوست که با جان خود در راه رسول خدا فداکاری کرد. اوست که با پیامبر خدا بود در حالی که هیچکس از مردان همراه او خدا را عبادت نمی کرد. اولین مردم در نماز گزاردن، و اول کسی است که با من خدا را عبادت کرد. از طرف خداوند به او امر کردم تا در خوابگاه من بخوابد، او هم در حالیکه جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید.

امامت ادامه راه نبوّت
همچنانکه پیامبر گرامی اسلام معیار دین اسلام در زمان حضورشان در بین مردم بود، پس از ایشان امام معصوم علیه السلام به عنوان معیار و محور دین در جامعه اسلامی است. دین که مجموعه‏ای از حلال‏ها و حرام‏هاست دارای معیار ارزشمندی به نام «امام» است.(لاحَلالَ إِلاّ ما أَحَلَّهُ الله وَ رَسُولُهُ وَهُمْ) و مسلمانان برای ارزیابی تدیّن خود باید به ایشان مراجعه کرده و عیار دینداری خود را با امام بسنجند. بی‏تردید این حلال و حرام‏ها منحصر در امور فردی نیست بلکه شامل حلال‏ها و حرام‏های اجتماعی هم می‏شود و اساس داستان غدیر بر معرّفی یک حلال و حرام اجتماعی بود؛ حکومت امام معصوم علیه السلام بر جامعه اسلامی در دوران پس از رحلت نبی اسلام حلال و حکومت غیرمعصوم بر آنان(غصب خلافت) حرام است. اما در قضایای پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام، انتخاب عمومی مردم بر نظر امام معصوم برتری یافت! و با وجود آنکه امیرالمؤمنین علیه السلام مخالفت خود را با این انتخاب -که مخالف نصّ پیامبر اسلام در غدیر بود- اعلام کرد اما جامعه مسلمانان به راهی غیر از آنچه در غدیر برایشان ترسیم شده بود رهنمون شدند. می‏توان گفت از این زمان، انحراف در دین اسلام به شکل رسمی آغاز شد.

امیرالمؤمنین علیه السلام امام متقین و امام مبین
توصیفات رسول گرامی اسلام از شخصیّت امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه غدیر و تطبیقات آیات قرآن کریم در خصوص آن حضرت در راستای اتمام حجّت با مردم است. تعبیر به «امام المتّقین» یعنی اوج تقوا در شخصیّت امام علی علیه السلام قابل مشاهده است. از نگاه دینی تقوا به معنای خدامحوری است و تعبیر فوق حاکی از آن است که تمامی رفتارهای علی بن ابیطالب علیه السلام – چه فردی و چه اجتماعی- در جهت رضایت الهی است و همین ویژگی- که تمام ویژگی های نیکو در آن جمع شده است- ملاک برتری آن حضرت بر سایرین در رسیدن به مقام جانشینی رسول خداست.
پیامبر گرامی اسلام امیرالمؤمنین را «امام مبین» خطاب کرده است. این تعبیر برگرفته از آیه 12 سوره مبارکه یس است که خداوند متعال می‏فرماید: وَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِين‏. در کتابهای تفسیری، درباره واژه «امام مبین» تفسیرهای گوناگونی ذکر شده است. مرحوم علامه طباطبایی(ره) منظور از امام مبین را «لوح محفوظ» می‏داند(1) که در آن تمامی وقایع و جزئیاتی که خداوند متعال بر بندگان خود قرار داده است ثبت شده است. نکته مهم در این واژه مصون ماندن لوح محفوظ از هر گونه تغییر و انحراف است. توصیف علی بن ابیطالب علیه السلام به این صفت بیانگر آن است که اولاً آن حضرت بر تمامی وقایع عالم احاطه کامل دارد و نسبت به واقعیّت جهلی در ایشان وجود ندارد. از سوی دیگر هیچ گونه انحراف و کج‏روی در رفتار و گفتار آن حضرت وجود ندارد و بر همین اساس به عنوان رکن جامعه اسلامی انتخاب شده است. جامعه اسلامی باید به چنین تکیه‏گاه مطمئنی اعتماد کرده و با محوریّت آن حرکت خود را تنظیم کند.

امیرالمؤمنین اولین در ایمان و عمل
قرآن کریم از دسته‏ای از انسان‏ها یاد می‏کند که در دست‏یابی به خوبی‏ها از دیگران گوی سبقت را می‏ربایند: فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّه‏(2): بعضى از آنان ستم كننده به نفس خود هستند و بعضى از آنان ميانه‏رو مى‏باشند و بعضى از آنان به اذن خداوند پيشى گيرنده به خيرات و خوبى‏ها هستند. وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرات(3): و براى هر يك جانبى است كه به سوى آن رو آورنده هستند، پس سبقت بگيريد در خوبى‏ها. أُولئِكَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُون‏(4): آنها مى‏شتابند در خوبى‏ها و ايشان براى آن سبقت‏گيرنده هستند. خداوند متعال از اینگونه افراد به عنوان مقرّبان درگاه خود نام می‏برد: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُون(5)‏ سابقون، كسانى هستند كه در خيرات بر دیگران سبقت مى‏گيرند، و در حقیقت با سبقت گرفتن خود بر کارهای نیک، به مغفرت و رحمتى كه در ازاى آن اعمال هست پیشی می‏گیرند و با به دست آوردن رحمت و مغفرت الهی، مقرّب درگاه ربوبی می‏شوند. پیامبر گرامی اسلام از امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان اولین فردی یاد می‏کند که در دینداری بر دیگران سبقت گرفته است و برای اثبات این مطلب نمونه‏هایی واقعی ذکر می‏کند که علی بن ابیطالب علیه السلام اولین در آنها بود مانند ایمان آوردن به رسول خدا، همراهی آن حضرت در دوران تبلیغ اسلام، نماز گزاردن، جانفشانی برای اسلام و رسول خدا مانند خوابیدن در بستر پیامبر. نتیجه این پیشتازی‏ها رسیدن به محبوبیت در نزد خداوند است که نتیجه عملی آن در غدیر به همه مسلمانان ابلاغ شد.
‏
پی‏نوشت:
1. المیزان17: 97
2. فاطر: 32
3. بقره: 148
4. مؤمنون: 61
5. واقعه: 10-11