بسم اللّه الرحمن الرحیم
« فَلَمْ أَرَ مَوْلىً كَرِيماً أَصْبَرَ عَلَى عَبْدٍ لَئِيمٍ مِنْكَ عَلَىَّ، يَا رَبِّ، إِنَّكَ تَدْعُونِى فَأُوَلِّى عَنْكَ، وَتَتَحَبَّبُ إِلَىَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَيْكَ، وَتَتَوَدَّدُ إِلَىَّ فَلَا أَقْبَلُ مِنْكَ كَأَنَّ لِىَ التَّطَوُّلَ عَلَيْكَ؛ فَلَمْ يَمْنَعْكَ ذٰلِكَ مِنَ الرَّحْمَةِ لِى وَالْإِحْسانِ إِلَىَّ، وَالتَّفَضُّلِ عَلَىَّ بِجُودِكَ وَكَرَمِكَ، فَارْحَمْ عَبْدَكَ الْجاهِلَ وَجُدْ عَلَيْهِ بِفَضْلِ إِحْسانِكَ إِنَّكَ جَوادٌ كَرِيمٌ .»؛ «پس هیچ مولای کریمی را بر بنده پستی، شکیباتر از تو بر خود ندیدم، ای پروردگار من، تو مرا می‌خوانی و من از تو روی می‌گردانم و با من دوستی می‌ورزی و من با تو دشمنی می‌کنم، به من محبّت می‌کنی و من از تو نمی‌پذیرم، گوئی مرا بر تو حق مهر و محبت است! و با همه این‌ها چیزی تو را از رحمت و احسان بر من و مهر و محبت همراه جود و بزرگواری‌ات بر من بازنمی‌دارد، بر بنده نادانت رحم کن و با فزونی احسانت بر او سخاوت و گشاده‌دستی داشته باش، زیرا تو بخشنده کریمی».
کرم و بزرگواری خداوند متعال
در این فراز از دعای افتتاح، اوج کرامت و بزرگواری خداوند متعال نسبت به بنده بیان می شود. وقتی خداوند متعال با آن همه عظمت، به مخلوق خود که تمامی هستی این بنده از خداوند متعال است، رو بیاورد و او را بخواند ولی این بنده نه تنها به خدای خود توجه نکند بلکه با وقاحت تمام، پشت کرده و رویگردان باشد، اوج کرامت و غربت خدای متعال نمایش داده می شود.
ما بندگان در مقابل خوبی هم نوعان خود بی تفاوت نیستیم و اگر کسی به کمکی به ما کند و مشکل ما را حل کرده و پولی دراختیار ما قرار دهد ، همیشه خود را مدیون او می دانیم و به دنبال جبران خوبی او هستیم و سعی می کنیم به حرمت کمکی که به ما کرده است او را اذیت نکنیم. با این حال در برابر خداوند متعال این چنین نیستیم خداوندی که نعمت هاى بى شمارى در اختیار ما نهاده و همه هر چه که داریم را از او گرفته ایم. نه فقط آن نعمت ها را به حساب نمى‌آوریم، بلكه خود را طلب كار خدا مى‌دانیم و پروایى از كفران نعمت و عصیان خداوند نداریم. با این وجود خداوند متعال بندگان را از لطف و کرم خود محروم نمی سازد و با همه ی بی وفایی بندگان آنان را از احسان خود بهره مند می سازد. این همان کرامت و بزرگی خداوند متعال است که به اندازه لیاقت بنده با آنان برخورد نمی کند بلکه با کرم و جود خود ایشان را مورد لطف قرار می دهد.
توجه خداوند به بنده در حال نماز
این حالت رویگردانی بنده از خداوند با وجود روی آوردن خداوند به بنده اش در هر روز و در هر نوبت نماز تکرار می شود.
امام باقر (علیه السلام) از رسول خدا ( صلّی اللّه علیه و آله) نقل می نمایند:
«إِذَا قَامَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ فِي صَلَاتِهِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَيْهِ أَوْ قَالَ أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ حَتَّى يَنْصَرِفَ وَ أَظَلَّتْهُ الرَّحْمَةُ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ إِلَى أُفُقِ السَّمَاءِ وَ الْمَلَائِكَةُ تَحُفُّهُ مِنْ حَوْلِهِ إِلَى أُفُقِ السَّمَاءِ وَ وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً قَائِماً عَلَى رَأْسِهِ يَقُولُ لَهُ أَيُّهَا الْمُصَلِّي لَوْ تَعْلَمُ مَنْ يَنْظُرُ إِلَيْكَ وَ مَنْ تُنَاجِي مَا الْتَفَتَّ وَ لَا زِلْتَ مِنْ مَوْضِعِكَ أَبَداً.»(1)
زمانی که بنده مؤمن در نماز خويش بايستد، خداوند به او مى ‏نگرد- يا به او روى مى‏ كند- تا روى گرداند و رحمت [الهى‏] از بالاى سرش تا افق آسمان او را در پناه خود مى ‏گيرد، و فرشتگان پيرامونش‏ را تا افق آسمان فرا مى‏ گيرند و خداوند فرشته‏اى بر او مى ‏گمارد كه بر بالاى سرش ايستاده است به او مى‏ گويد: اى نمازگزار اگر بدانى چه كسى به تو مى‏ نگرد و با چه كسى راز مى‏ گويى، روى بر نمى‏ تابى و هرگز از جايت تكان نمى ‏خورى».
با وجود این همه لطف و توجه و عنایت خداوند در هنگام نماز، بنده از خداوند متعال رویگردان است.
امام صادق (علیه السلام) در مورد نحوه توجه بنده در نماز چنین می فرمایند: «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ بِوَجْهِهِ فَلَا يَزَالُ مُقْبِلًا عَلَيْهِ حَتَّى يَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْه‏»(2)
وقتی بنده به نماز ایستاد خداوند متعال به او توجه می کند و توجهش را از او قطع نمی کند تا موقعی که سه مرتبه از یاد خدا غافل گردد،در این هنگام خداوند سبحان نیز از او اعراض خواهد کرد.
بنابراین هر بنده ای با رویگردانی از خدای خود در نماز، مصداق این فراز از دعای افتتاح می تواند باشد. با این وجود خداوند «کریم» است و با بندگان خود با کرامت و بزرگی رفتار می نماید.
با کریمان کارها دشوار نیست...
مرد اعرابى از رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله) ‏پرسيد: «چه كسى در قيامت به حساب مردم مى‏رسد؟ حضرت فرمود: «خداوند كريم.» اعرابى گفت: به خداى كعبه كه نجات يافتيم. حضرت پرسيد: چگونه اين سخن را مى‏گويى و خويش‏ را نجات يافته مى‏يابى؟ عرض كرد: كريم هرگاه بر گنهكار سلطه پيدا كند و بر مجازاتش قادر شود، او را مى‏بخشد» (3).
اين مسلمان با صفا و پاكدل، درس توحيد را از مكتب نورانى اسلام فراگرفته و خداوند را كريم مى‏داند و به اتكاى بزرگوارى و كرامت الهى، به عفو و اغماض او ابراز حُسن ظن مى‏كند و خويشتن را نجات يافته تلقى مى‏كند. پيامبر رحمت صلى الله عليه و آله نيز با سكوت خويش سخنان اعرابى را تأييد و اميد عفوش را امضاء مى‏كند.

__________________________________
(1) کافی، ج3، ص265.
(2) ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص229؛ بحار الانوار، ج۸۴، ص ۲۴۱.
(3) مجموعه ورام، ج 1، ص 9.