بررسی شبهات مربوط به آیه 67 سوره مائده (معروف به آیه ابلاغ)
شبهات مربوط به واقعه غدیر خم و حدیث غدیر در چند بخش قابل بررسی است: 1- شبهات مربوط به آیات نازل شده در مورد این واقعه2- شبهات تاریخی مربوط به واقعه 3- شبهات مربوط به متن و دلالت حدیث غدیر. ابتدا به شبهات مربوط به آیات مربوط به واقعه غدیر خم اشاره کرده و آنها را بررسی میکنیم.
بعد از رسیدن حاجیان به منطقه غدیر خم، جبرئیل ملک وحی الهی بر پیامبر نازل شد و آیه 67 سوره مائده را که جزو آخرین آیات نازل شده است را به پیامبر خدا ابلاغ کرد:« يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ... اى پيامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ كن.» رسول خدا به مسلمانان دستور دادند که در کنار برکه معروف به «غدیرخم» جمع شوند و آنها که رفته اند برگردند و آنها هم که عقب هستند زودتر بیایند. و در 18 ذی الحجه جمعیتی که تا 120 هزار نفر ذکر شده است(1) در هوای به شدت گرم و سوزان آن منطقه که به گفته یکی از حاضران در این واقعه اگر تکه گوشتی را بر زمین قرار میدادی گوشت پخته میشد.(2) گرد هم جمع شدند.
مفسران فراوانی از شیعه و سنی متفق اند که این آیه در روز غدیر خم نازل شده است. از جمله ابن عساکر با سند صحیح نقل کرده است که این آیه در روز غدیر و در مورد ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده است.(3) همانگونه که فخر رازی نیز بدون اشاره به واقعه غدیر خم میگوید: این آیه درشأن علی بن ابی طالب (علیه السلام) نازل شده است.(4) ابن ابی حاتم نیز این آیه را در مورد امیرالمؤمنین علیه السلام می داند.(5) سیوطی یکی دیگر از عالمان اهل سنت نقل میکند که این آیه در شأن امیرالمؤمنین علیه السلام در روز غدیر است(6) اینها بخشی از نظرات مفسرین و علمای اهل سنت در مورد آیه معروف به آیه ابلاغ است که قائلند در روز غدیر و در مورد ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده است.
با اینحال برخی مغرضان و دشمنان به این مطلب اشکال میکنند که این آیه در مورد غدیر خم و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نازل نشده است بلکه چون در میان آیات مربوط به یهود و اهل کتاب است و به جهت حفظ سیاق آیات این آیه نیز مربوط به آنهاست. جواب این است که اهل کتاب با توجه به جنگهایی که رسول خدا با آنها داشته و آنها را تضعیف کرده و برخی را تبعید کرده بودند و از برخی نیز جزیه میگرفته اند جایی برای ترس از ایشان نبوده است و اگر ترسی بوده است اول بعثت بوده است نه در آخر بعثت که اسلام فراگیر شده بود و یهودیان تضعیف شده بودند. در حالیکه در بخشی از این آیه خداوند به پیامبر خود می فرماید:« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاس‏- خداوند تو را از (خطر)مردم حفظ میکند.» و روشن است که رسول خدا صلی الله علیه و آله در مورد ابلاغ این امر، از بخشی از مردم هراس داشتند که مبادا قبول نکنند و لذا در ابلاغ آن تاخیر میکرد که این بخش از آیه نازل شد و به پیامبر اطمینان خاطر داد.
در نتیجه رسول خدا صلی الله علیه و آله، ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را ابلاغ کردند. همانطور که حسکانی از بزرگان اهل سنت به این مطلب اشاره میکند.(9) همانگونه که قبلا نیز اشاره شد بسیاری از مفسرین اهل سنت تصریح کرده اند که این آیه در روز غدیر خم و در مورد ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده است. مرحوم علامه امینی در کتاب شریف الغدیر نام سی تن از آنها را ذکر کرده است.(10) در نتیجه آیه 67 سوره مائده به گواه مفسرین و روایات صحیحه شیعه و اهل سنت، جزو آیات نازل شده در 18 ذی الحجه سال دهم هجری و مربوط به واقعه غدیر خم است.
1- تذکره الخواص ابن جوزی ج 1 ص 37.
2- اقبال الاعمال ج 1 ص 456 به نقل از «کتاب النشر والطیّ» بعدا ان شاءالله شبهات پیرامون آب و هوای غدیرخم را بررسی خواهیم کرد.
3- تاریخ مدینه دمشق، ج 42 ص 237.
4- تفسیر الرازی فخر رازی ج 12 ص 49.
5- تفسیر القرآن العظیم، ج 4 ص 1172.
6- الدرّ المنثور ج 2 ص 298.
7- شواهد التنزیل ج 1 ص 254.
8- الغدیر ج 1 ص 214 الی 223.