بسم اللّه الرحمن الرحیم

السلام علیک یا مولانا یا أباصالح المهدي

چکیده

در مسیر بندگی خدای متعال دعا نقش به سزایی دارد و در آیات و روایات به آن توجه فراوانی شده است. دعاهایی که از معصومین علیهم السلام بیان شده، از اهمیت بیشتری برخوردار است چرا که با این دعاها، خداوند متعال از منظر و از مجرای معرفت امام معصوم خوانده می­شود.

یکی از این دعاها، دعای افتتاح است که از سوی حضرت  ولی عصر (عج) صادر شده و ایشان به خواندن آن در شب های ماه مبارک رمضان سفارش فرموده اند.

این دعا سرشار از معارف اعتقادی است که سرآمد آن­ها، اعتقاد به امام زمان علیه السلام و مسئله غیبت است . آگاهی از مضامین عالی این دعا، بستر بهره مندی بیش از پیش را فراهم می­نماید از این رو به شرح بخش هایی از این دعای نورانی پرداخته می­شود.

شرح دعای افتتاح

مقدمه

از مؤثرترین راه های بندگی که انسان را در مسیر کمال قرار می­دهد، دعا کردن است. این عمل به قدری در سیر و سلوک معنوی انسان به قدری اهمیت دارد که قرآن کریم آن را مایه توجه خداوند متعال به بنده معرفی کرده و چنین می­فرماید:

قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ (1)

بگو: «اگر دعاى شما نباشد، پروردگارم هيچ اعتنايى به شما نمى‏كند. »

بر اساس همین آیه شریفه، دعا کردن افضل و برتر از تلاوت قرآن شمرده است. «الدُّعَاءُ أَفْضَلُ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآن»(2)‏

همین جایگاه ویژه دعا در مسیر بندگی سبب شده تا آن را «برترین عبادت»(3) و «نور آسمان ها و زمین»(4) بنامند.

آنچه بر اهمیت و نقش سازنده دعا می افزاید، سطح معرفت و میزان اخلاص دعا کننده است؛ چرا که « ُ الْمَعْرُوفُ بِقَدْرِ الْمَعْرِفَة» (5) کار نیکو به اندازه معرفت انجام دهنده آن ارزش دارد. در دعا نیز چنین است اگر دعاکننده در عالی ترین درجات قرب الهی باشد و از سطح معرفتی بسیار والایی برخوردار باشد، ارزش دعای او و میزان تأثیرگذاری آن نیز در عالی مراتب قرار می­گیرد.

از کوزه همان برون تراود که در اوست.

به همین جهت دعاهایی که از امامان معصوم (علیهم السلام) صادر شده، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و در این ادعیه عالی ترین معارف الهی یافت می شود که درهای بسیاری از معارف را به روی انسان می­گشاید؛ چرا که ایشان در عالی ترین سطح معرفت خداوند متعال قرار دارند و دعاهایی که از زبان ایشان صادر می­شود، عالی ترین کلمات است و با خواندن این ادعیه، خداوند متعال از زاویه دید و معرفت امام معصوم (علیه السلام) خوانده می­شود.

خانم «آنه ماری شیمل» مستشرق و اسلام شناس آلمانی، بعد از ترجمه برخی از دعاهای صحیفه سجادیه به زبان آلمانی به تأثیر فوق العاده این دعاها بر غیر مسلمانان اعتراف کرده است. (6) و همین نشان از فطری بودن معارف نهفته در دعاهای معصومین (علیهم السلام) دارد .

دعاى افتتاح

دعاى افتتاح که از دعاهاى معروف شب‏هاى ماه رمضان است و به تعبیر بزرگان، رایحه خوشِ امام زمان (علیه السلام) از آن استشمام می­شود، در كتاب‏هاى معتبر شیعه آورده شده (7) و مورد اهتمام خاص اهل معرفت بوده است.

اين دعاى نورانى، توسط جناب محمد بن عثمان بن سعيد، دومین نایب خاص امام زمان (عج) در دوران غیبت صغری که حدود 40 سال عهده دار نیابت بوده، رسیده است. قرائن و شواهد مختلف نشان می­دهد نوّاب امام زمان (عج)، مطلبی را از پیش خود بیان نمی­کردند و هر آنچه که حضرت ولی عصر (عج) به ایشان می­فرموده اند، در اختیار دیگران قرار می­دادند. از این رو، قرابت و نزدیکی جناب حمد بن عثمان نشان می­دهد، دعای افتتاح از سوی امام زمان عصر (عج) رسیده است. همچنین مرحوم علامه مجلسی v این محدّث نامدار و حدیث شناس خبره در کتاب« زاد المعاد» تصریح می­فرماید که دعای افتتاح با سند معتبر از سوی صاحب زمان (علیه السلام) روایت شده است و حضرت (عج) شیعیان خود را به خواندن این دعا در شب­های ماه مبارک رمضان سفارش فرموده اند. (8) بنابراین این دعایی است که مورد توصیه شخص ایشان (عج) است و اهتمام به این دعای نورانی در ماه مبارک، موجب قرابت معنوی و جلب توجه خاص حضرتش (عج) می­گردد.

با توجه به این نکته، دانستن و دقت در مضامین عالی این دعای گرانسنگ، در بهره­مندی از معارف آن و نورانی شدن باطن و پیمودن مسیر سلوک بندگی، کمک شایانی می­نماید. بنابراین به شرح مختصری برخی از فقرات این دعای شریف پرداخته می­شود.

مضامین دعای افتتاح

بررسی دعاهای مختلف صادر شده از معصومین (علیهم السلام)، نشان می­دهد مضامین عمیق و متنوعی در این ادعیه نهفته است. برخی از این مضامین را می­توان در سه قسم تقسیم بندی نمود:

• اعتقادی: برخی از ادعیه، به تبیین مضامین اعتقادی همچون توحید، نبوّت، امامت و معاد می­پردازند.
• تذکری: بعد از تبیین عقاید در پاره ای از ادعیه، برخی دیگر برای تقویت روحیه با جنبه ی تلقین و یادآوری بنیان­های اعتقادی بیان شده است. عقایدی همچون ایمان به خدا، پذیرش اسلام، اعتقاد به نبوت پیامبر اكرم (صلّی اللّه علیه وآله) و اقرار به امامت حضرات ائمه (علیهم السلام).
• تذکیه ای: ادعیه که همراه با توبه و استغفار است و به بنده، چگونگی استغفار و اعتراف به گناهان در پیشگاه الهی را آموزش می­دهد.
• تربیتی: برخی از ادعیه به بیان مسائل تربیتی، اخلاقی و اجتماعی همچون احترام به والدین و تربیت فرزند و ... می­پردازند.

دعای افتتاح، دعای جامعی که تمامی این مضامین را در بردارد و از نظر جامعیت دعایی کم نظیر به شمار می­آید. با این وجود، مضامین اعتقادی به ویژه مهدویت نمودِ بیشتری دارد و همانطور که گفته شد رنگ و بوی امام زمان (علیه السلام) از این دعا به خوبی مشهود است.

این دعای شریف را می­توان به بخش­های زیر تقسیم نمود:

بخش اول

بیان برخی از اعتقادات نسبت به توحید و بیان صفات و کمالات باری تعالی در قالب  حمد و ثناى الهى.

بخش دوم

تبیین جایگاه پیامبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) و خاندان پاک ایشان و بیان فضائل و کمالات آن بزرگواران در قالب درود و صلوات بر ایشان.

بخش سوم‏

آخرین بخش این دعا درباره امام زمان (عج) و بیان اعتقاد به ایشان و گلایه از غیبت و دعا برای تعجیل در ظهور و تشکیل دولت کریمه ایشان و آرزوی خدمت گزاری در حکومت عدل آن بزرگوار است.

با عنایات حضرت ولی عصر (عج) در هر روز به توضیح قسمت هایی از این بخش­ها پرداخته می­شود. باشد که مورد الطاف بی شمار ایشان قرار بگیرد.

____________________________

• فرقان،77
• مكارم الأخلاق، ص: 389
• تنبیه الخواطر، ص 463.
• كافی، ج 2، ص 468
• بحار الأنوار، ج‏44، ص: 196
• ماهنامه پیام زن، ۱۳۸۱ش، شماره ۱۲۱.
• اقبال الاعمال، ج 1 ص 138؛ تهذيب، ج 3، ص 108؛ مصباح المجتهد (شيخ‏طوسى)، ص 577؛ مصباح كفعمى، ص 770، بلد الامين (كفعمى)، ص 193.
• زاد المعاد، ص86