قدم قدم تا عرفان؛ بررسی برنامه سلوک معنوی اهل بیت (علیهم السلام)

برگفته از خطبه شعبانیه پیامبر (صلی الله علیه و آله)
- ارتباط اجتماعی
در نگاشته‌های پیشین بیان شد که ارتباط با کتاب خدا از برنامه‌های مهم سلوک معنوی مومنین خصوصا در ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن است. همچنین بیان شد ثقل دیگری که ارتباط عمیق و با کیفیت با آن منجر به رشد معنوی و بهره‌وری هرچه‌بیشتر از ماه رمضان می‌گردد ارتباط با ولی‌خداست. همچنین از برنامه‌های مهم سلوک معنوی مومنین در همه عمر که خاصتا در ماه مبارک رمضان نیز به آن تاکید شده است یاد قیامت، جهان پس از مرگ و ملاقات با خداست. همچنین توجه به همنوعان و تلاش برای برآورده کردن حوایج آن‌ها، توجه و مهربانی ویژه با یتیمی که سرپرست خود را از دست داده از دستورات مهم ماه مهمانی خداست. پا را از دیوار نفس خود فراتر گذاشتن و دیگران را دیدن، از برنامه‌های سلوک معنوی مومنین است که اهل‌بیت (علیهم‌‌السلام) آن را برای ما در نظر گرفته‌اند و انصافا هم نقش مهمی در تربیت و عاقبتمان دارد. از همین رو از توصیه‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در خطبه شعبانیه مربوط به مسئله ارتباط اجتماعی مومنین است.
ایشان تکریم و احترام به بزرگان و اطرافیان را امری مهم می‌دانند که از سفارش‌های رمضانیه ایشان برای مومنین قرار گرفته است؛ اما فقط توجه به بزرگترها در این ماه سفارش نشده بلکه توجه به کوچکترها و به نمایش گذاشتن جلوه رحمت خدا به کودکان نیز در این ماه مهمانی برای بندگان خدا لازم است. (1)
مومن، خود در این ماه پر برکت، به ضیافت الهی برده شده است و از آنجا که مومن آینه خدانماست کاری ‌می‌کند که دیگران نیز اوقات خوش تکریم و احترام و انعام و مرحمت را بچشند و بزرگ و کوچک از این صفات خدا که در خلیفه او تجلی کرده بهره‌مند باشند. صله رحم و تحکیم ارتباط خویشاوندی در این ماه نیز از همین رو از توصیه‌های اهل‌بیت (علیهم‌‌السلام) برای سلوک معنوی مومنین قرار گرفته است (2). ماه رمضان ماه مهمانی تک تک افراد جدای از هم به درگاه قدس الهی نیست بلکه ماهی است که همه مومنین با هم قرار است به ضیافت الهی مشرف باشند و از خوان بی‌کران او بهره ببرند. توصیه اکید به افطاری دادن به مومنین روزه‌دار ولو به یک نفر و اگرچه با کمترین تمکن مالی، نشان از این دارد که ارتباطات اجتماعی‌ مومنین در ماه مبارک رمضان باید به خوبی شکل گیرد و ماندگار نیز بشود. مراقبت از رفتار، حفظ زبان، خوب کردن اخلاق و آسان‌گیری بر دیگران از سفارش‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در خطبه شعبانیه است که همه نشان از نوع ارتباط اجتماعی‌‌ایست که مورد توقع خدا و اهل‌بیت (علیهم السلام) برای مومنین است تا جایی‌که حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) فرمودند: «کسی که اخلاقش را در این ماه نیکو کند، همین جواز عبور از صراط می‌شود آن هم در روزی که همه برای عبور از صراط پایشان می‌لغزد» (3)
بله ارتباطات اجتماعی مومنین در این ماه باید در تراز ماه ضیافت الهی قرار بگیرد، ماهی که با رحمت و برکت و مغفرت و کرامت خداوند متعال درآمیخته است و ماهی است که سلوک معنوی مومنین در آن اهمیت فراوان و آثار ماندگاری در همه عمر آنان دارد.

(1) عیون أخبار الرضا(ع)، شیخ صدوق، ج۱، ص295.
(2) مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاه‏. عیون أخبار الرضا(ع)، شیخ صدوق، ج۱، ص296.
(3) أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ. عیون أخبار الرضا(ع)، شیخ صدوق، ج۱، ص296.