ولایت در سوره ی مائده (قسمت دوم)

در یادداشت گذشته به این مسئله اشاره شد که مجموع آیات سوره‌ی مائده، در رابطه با مسئله‌ی ولایت امیرمومنان می‌باشد. اما علاوه بر کلیت سوره، به گواه منابع تفسیری و حدیثی شیعه و سنی، سه آیه‌ی مهم و کلیدی در مورد فضیلت امیرالمومنین و مسئله‌ی جانشینی ایشان در این سوره آمده است که ما در این یادداشت به طور مختصر به معرفی اجمالی این سه آیه می‌خواهیم پرداخت.
آیه‌ی اول) آیه‌ی اکمال
آیه‌ی سوم سوره‌ی مائده به آیه‌ی اکمال معروف است. خداوند در این آیه‌ی شریفه خطاب به مسلمین می‌فرماید: «…امروز کافران از دین شما (و بازگشت شما از آن) نومید شده‌اند، لذا از آنان نترسید و از من بترسید، امروز دین شما را برایتان به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم.»
ما شیعیان بر اساس روایات اهل بیت معتقدیم که این آیه در مورد واقعه غدیر نازل شده است که در جریان این واقعه رسول خدا، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب را به عنوان ولی مسلمانان و جانشین خود معرفی نموده و از مردم برای امیرالمؤمنین بیعت گرفت. بنابراین منظور از کامل شدن دین در این آیه اعلام ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین است. علامه امینی در کتاب الغدیر نام ۱۶ نفر از علمای اهل سنت را ذکر کرده است که آنان نزول این آیه را مربوط به ماجرای غدیر می‌دانند. (۱)
آیه دوم) آیه تبلیغ
آیه ۶۷ام سوره مائده به آیه‌ی تبلیغ معروف است. در این آیه خداوند به پیامبر خویش دستور می‌دهد که: «ای پیامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنی رسالتش را به انجام نرسانده‌ای. و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می‌دارد. بی‌گمان، خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.»
طبق عقیده‌ی ما شیعیان، آن مطلب مهمی که رسول خدا باید آن را به مردم ابلاغ می‌کرد و اگر در ابلاغ آن ناموفق می‌بود رسالتش را به پایان نمی‌رساند، مسئله اعلام جانشینی امیرالمومنین بوده است بنابراین این آیه نیز مربوط به واقعه غدیر و اعلام رسمی جانشینی ایشان است. علاوه بر تمامی علمای شیعه، علامه امینی نام ۳۰ نفر از علمای اهل سنت را نام می‌برد که نزول آیه تبلیغ را در باره‌ی ابلاغ مسئله‌ی امامت امیرالمومنین(ع) دانسته اند. (۲)
آیه سوم) آیه‌ی ولایت
آیه پنجاه و پنجم سوره مبارکه مائده که به آیه ولایت مشهور است، بیانگر ولایت برمؤمنان از جانب خدا، پیامبر (صل الله و علیه و آله) و مؤمنانی است که در حال رکوعِ نماز انفاق می‌کنند.
به گواه منابع شیعه و سنی، منظور از مؤمنانی است که در حال رکوعِ نماز انفاق می‌کنند، امیرالمؤمنین (ع) است. درشان نزول این آیه در منابع اهل سنت آمده است که: «روزی فقیری وارد مسجدالنبی شد و از مردم کمک خواست؛ اما کسی چیزی به او نداد. در همین حال او دست به دعا بلند کرده و عرضه داشت: خدایا! شاهد باش که من در مسجد پیامبرت، تقاضای کمک کردم؛ ولی کسی به من چیزی نداد. در همین حال، امیرالمؤمنین که در حال رکوع بود، به انگشت کوچک دست راست خود اشاره فرمود. فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست حضرت بیرون آورد و این آیه نازل شد.» (۳)
دلالت این آیه بر امامت و ولایت امیرالمومنین آنقدر واضح و مشخص است که برخی از علمای شیعه آن را قوی‌ترین دلیل بر امامت آن حضرت می‌دانند. (۴)
(۱) الغدیر، ج۱، ص۲۳۰
(۲) الغدیر، ج۱، ص۴۲۴-۴۳۸
(۳) شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۱۵
(۴) تلخیص الشافی، ج۲، ص۱۰