بسم الله الرحمن الرحیم
«اللّٰهُمَّ أَذِنْتَ لِى فِى دُعائِكَ وَمَسْأَلَتِكَ، فَاسْمَعْ يَا سَمِيعُ مِدْحَتِى، وَأَجِبْ يَا رَحِيمُ دَعْوَتِى، وَأَقِلْ يَا غَفُورُ عَثْرَتِى؛
خدایا، در خواندنت و در درخواست از حضرتت به من اجازه دادی، پس ای شنوا ستودنم را بشنو و ای مهربان اجابت کن دعایم را و ای آمرزنده بیامرز لغزشم را».
چگونگی اذن پروردگار
در این فراز از دعای شریف افتتاح، به اذن و اجازه الهی برای خواندن او اشاره می¬شود
اذن خداوند متعال به دو صورت انجام می¬پذیرد:
- اذن تکوینی: مراد از این اذن این است که تحقق و به وجود آمدن هر پدیده ای در عالَم هستی و نظام خلقت، تنها با اجازه و اراده خداوند متعال صورت می¬گیرد و تأثیرگذاری اسباب دنیوی مثل سوزانندگی آتش با این اذن الهی انجام می¬شود.
حال وقتی بنده دست به دعا بر می¬دارد، این پدیده، با اجازه و اراده الهی تحقق پیدا کرده است و اگر خداوند توفیق را به بنده ندهد و امور مادی را برای او فراهم نسازد، بنده هیچ گاه نمی¬تواند دعا کند. بنابراین دعا کردن بنده، به عنوان پدیده ای در عالم هستی، با اذن و اراده الهی انجام می¬شود.
- اذن تشریعی: همان اذنی در عالَم قانون گذاری و تشریع صورت می¬پذیرد و خداوند متعال در قالب اوامر و دستورات خود، اجازه انجام کاری را به انسان دارای شعور و اختیار می¬دهد. وقتی خداوند به کاری امر می-نماید، اذن انجام آن را داده است و اگر از کاری نهی می¬کند، اجازه انجام آن کار را به بندگان نداده است.
در رابطه با دعا خداوند متعال، اذن تشریعی برای خواندن خود صادر فرموده و به دعا کردن و درخواست از درگاهش امر کرده است. چنانچه در قرآن می¬خوانیم: ادْعُوني‏ أَسْتَجِبْ لَكُم‏(1)؛ مرا بخوانید تا دعای شما مستجاب کنم.
شنیدن صدای بنده
در فراز دیگر، از خداوند متعال شنوا، شنیده شدن مدح و دعای خود را درخواست می¬نماییم. سوالی که مطرح می¬شود آن است که اگر خداوند «سمیع» و شنواست، پس درخواست شنیده شدن صدای بنده، چه معنایی دارد آیا تحصیل حاصل نیست و درخواستی لغو و بیهوده نیست؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: خداوند متعال، شنوای همه صداها و دعاها هستند ولی به برخی از نداها و صداها توجه خاص دارند و این دعاها را به گوش اجابت می¬شنود. ولی برخی از دعاها را به مرحله اجابت نمی¬رساند.
در این فراز از دعا، از خداوند متعال خواسته می¬شود که صدای مرا به گوش اجابت و با توجه خاص شنوا باش. بنابراین بین این دو شنیدن تفاوت وجود دارد و درخواست شنیده شدن صدا لغو نخواهد بود.
راه توجه خداوند
خداوند متعال برای شنیدن شدن صدای بنده، راه و روشی را بیان کرده که اگر بنده بر اساس آن راه و روش عمل نکند، صدای او به گوش اجابت شنیده نشده و خداوند به او و ناله اش توجه نمی¬نماید.
امام صادق (علیه السلام) علیه السلام می¬فرمایند:
يكى از علماى بزرگ بنى اسرائيل، به حدّى خدا را عبادت كرد كه مانند خلال، ضعيف و باريك شده بود. خداوند از طريق وحى به پيغمبر آن زمان فرمان داد كه به او بگو: به عزّت و جلال و جبروتم‏ سوگند كه: اگر آن‌قدر مرا عبادت كنى كه بدنت آب شود- مانند پيه که در اثر حرارت در ديگ ذوب مى‏شود- اين اطاعت و عبادت را از تو قبول نمی‌کنم مگر آنكه از همان راه و بابی كه من دستور داده‌ام به سوى من بیایی؛
« إِنَّ حَبْراً مِنْ أَحْبَارِ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَبَدَ اللَّهَ حَتَّى صَارَ مِثْلَ الْخِلَالِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِهِ فِي زَمَانِهِ قُلْ لَهُ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي وَ جَبَرُوتِي لَوْ أَنَّكَ عَبَدْتَنِي حَتَّى تَذُوبَ كَمَا تَذُوبُ الْأَلْيَةُ فِي الْقِدْرِ مَا قَبِلْتُ مِنْكَ حَتَّى تَأْتِيَنِي مِنَ الْبَابِ الَّذِي أَمَرْتُك‏»(2)
همچنین در روایت دیگری می‌فرمایند: حضرت موسی(علیه السلام) از کنار مردی عبور کردند، دیدند دستش را درِ خانه خدا به عبادت بالا برده است. از او عبور کردند. بعد از یک هفته دوباره دیدند دست او درِ خانه خدا بالا است. حضرت موسی(علیه السلام) صدا زدند: خدایا این بنده تو است که دستش را به سمت تو بالا گرفته است و از تو حاجتی دارد. هفت روز است که از تو مغفرت می‌خواهد. اما هنوز جوابش را نداده‌ای. خداوند وحی فرستاد که ای موسی! اگر آن‌قدر دعا کند که دستهایش قطع شود، یا زبانش قطع شود، من جوابش را نمی‌دهم مگر از آن دری که به او گفته‌ام بیاید؛ «مَرَّ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ ع بِرَجُلٍ وَ هُوَ رَافِعٌ يَدَهُ إِلَى السَّمَاءِ يَدْعُو اللَّهَ فَانْطَلَقَ مُوسَى فِي حَاجَتِهِ فَبَاتَ سَبْعَةَ أَيَّامٍ ثُمَّ رَجَعَ إِلَيْهِ وَ هُوَ رَافِعٌ يَدَهُ إِلَى السَّمَاءِ فَقَالَ يَا رَبِّ هَذَا عَبْدُكَ رَافِعٌ يَدَيْهِ إِلَيْكَ يَسْأَلُكَ حَاجَتَهُ وَ يَسْأَلُكَ الْمَغْفِرَةَ مُنْذُ سَبْعَةِ أَيَّامٍ لَا تَسْتَجِيبُ لَهُ قَالَ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ يَا مُوسَى لَوْ دَعَانِي حَتَّى يَسْقُطَ يَدَاهُ أَوْ يَنْقَطِعَ لِسَانُهُ مَا اسْتَجَبْتُ لَهُ حَتَّى يَأْتِيَنِي مِنَ الْبَابِ الَّذِي أَمَرْتُه‏»(3)
آن راه و بابی که باید از آن راه خدا را عبادت کنیم و از آن طریق خدا را بخوانیم، اهل بیت (علیهم السلام) هستند که با ولایت ایشان عبادات قبول و دعاها مورد توجه خداوند حق تعالی قرار می¬گیرد.
_________________
(1) سوره غافر: آیه 60.
(2) محاسن، ج1، ص97؛ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،ص203.
(3) محاسن،ج1، ص224.