امام حسن مجتبی (علیه السلام)

«گر علی بر عمه ی عالمیان داشت شرف
این شرف بهر حسن بس که علی، بوالحسن است»

امام مجتبی (علیه السلام) در 15 ماه رمضان سال سوم هجری در مدینه منوره چشم به جهارن گشود، نام ایشان را جبرئیل از طرف خداوند متعال، «حسن» نامگذاری کرد.کنیه مبارک ایشان «ابومحمد» است. مهمترین القاب ایشان«زکیّ، سبط، مجتبی و طیّب» است. ایشان بعد از پدر بزرگوارشان به عنوان دومین جانشین رسول خدا ص حدود 10 سال امامت امت را بر عهده داشتند، و در 28 صفر سال 50 هجری در 47 سالگی چشم از جهان فروبستند و در قبرستان بقیع کنار قبر مادربزرگ خود فاطمه بنت است دفن شدند.(1)
امام حسن (علیه السلام) حدود 6 ماه بعد از پدر بزرگوارشان به عنوان خلیفه منتخب مردم حکومت ظاهری داشتند. ولی معاویه از بیعت با امام مجتبی (علیه السلام) به عنوان خلیفه سرپیچی کرد و با تشکیل سپاهی علیه امام حسن (علیه السلام) شورش کرد و در تقابل و رویارویی دو سپاه برخی از سران سپاه امام حسن (علیه السلام) با تطمیع معاویه به سپاه معاویه پیوستند و با شایعه سازی و تضعیف روحیه سپاه مسلمانان، آنان را از جنگ کردن با دلسرد کردند و عده ای از بزرگان قبائل بیعت کننده با امام مجتبی (علیه السلام) نیز با ارسال نامه به معاویه او را به عنوان خلیفه قلمداد کردند.(2) و همه ی این عوامل موجب شد تا امام حسن (علیه السلام) برای بقای دین و حفظ جان مسلمانان و مخصوصان شیعیان و یاران امیرالمؤمنین (علیه السلام)، با معاویه صلح کرده و او به عنوان خلیفه مسلمین انتخاب شود.(3)
امام در این صلح نامه شروطی ذکر کردند که همه ی آنها را معاویه قبول کرد از جمله اینکه «به هیچ یک از یاران امیرالمؤمنین (علیه السلام) آسیب نرساند، بعد از خود برای خود جانشین انتخاب نکند، بلکه امام مجتبی (علیه السلام) و در نبود ایشان امام حسین (علیه السلام) خلیفه باشد، باید بدعت ناسزاگویی به امیرالمؤمنین (علیه السلام) برداشته شود، به شیعیان ظلم نکند. بر اساس کتاب خدا و سنت رسول خدا (صل الله و علیه و آله) حکمرانی کند.» بعد از امضای قرارداد صلح، معاویه به هیچ یک از شروط پایبند نشد. در جواب اعتراضات اصحاب و مسلمانان به امام در مورد صلح با معاویه، حضرت صلح خود را به صلح حدیبیه که فی ما بین رسول خدا (صل الله و علیه و آله) وکفار مکه بود، تشبیه می کردند. (4)
امام بعد از ماجرای صلح با معاویه، به مدینه برگشتند و حدود 9 سال رهبری شیعیان و مرجعیت علمی مسلمانان را بر عهده داشتند. امام حسن (علیه السلام) در مدت عمر مبارک خود 25 مرتبه اکثرا با پای پیاده به زیارت خانه خدا مشرف شدند.(5) و در طول عمر خود دو مرتبه تمام دارایی خود و سه مرتبه نیز نصف دارایی خود را در راه خدا انفاق کردند. (6) به جهت سخاوت و بخشش فراوان به عنوان «کریم اهل بیت» شناخته می شوند. امام مجتبی دارای فضائل بی شماری است از جمله:
- حضور در آیه مباهله به همراه امام حسین (علیه السلام) به عنوان «ابناءنا» فرزندان رسول خدا (صل الله و علیه و آله). (7)
- معرفی به عنوان سرور و سید جوانان اهل بهشت توسط رسول خدا (صل الله و علیه و آله).(8)
- نازل شدن آیه اطعام در حق ایشان و سایر خمسه طیّبه.(9)
- قرار گیری در کنار افراد اهل بیت، به عنوان شأن نزول آیه مودت(10)
- نزول آیه تطهیر در شأن ایشان و سایر اهل بیت (علیه السلام).(11)
- شبیه ترین افراد در سیرت و سیما به رسول خدا ص و حضرت خدیجه (سلام الله علیها) .(12)
- و فضائل بی شمار دیگر...

1- الارشاد شیخ مفید، ج 2 ص 5.
2- الفتوح ابن اعثم،ج 2 ص 289.
3- انساب الاشراف بلاذری، ج 3 ص 38-43.
4- علل الشرایع، ج 1 ص 211.
5- مناقب ابن شهر آشوب، ج 4 ص 14.
6- کشف الغمه، ج1 ص 566.
7- تفسیر فرات کوفی، ص 86.
8- امالی صدوق، ص 114.
9- همان ص 261.
10- اصول کافی، ج 8 ص 93.
11- تفسیر قمی، ج 2 ص 193.
12- ارشاد شیخ مفید، ج 2 ص 5.؛ بحارالانوار ج 24ص 316.