بد گمانی

«پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم» میفرمایند:
﴿اِحتَرِسوُا مِنَ النّاسِ بِسُؤالظَّنِّا‏﴾ (1). از سوء‌ظن و بدگمانی نسبت به مردم بپرهیزید.
سوء ظن از گناهان بزرگ و مورد نهی خداوند متعال در قرآن کریم است.
روایات زیادی نیز در مذمت سوء ظن از طرف اهل بیت علیهم السلام به ما رسیده است که شایسته است با دید دقیق به بررسی آن ها بپردازیم.
در حدیثی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است: ﴿لا ایمان مَعَ سُوءِ ظَنٍّ﴾ (2) کسى که سوء ظن دارد ایمان ندارد.
همچنین حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بیانی نورانی سوء ظن را نوعی بیماری میدانند. حضرت فرموده اند: ﴿المُریبُ اَبداً عَلیلٌ﴾ (3). آدم شکّاک و بدگمان همیشه مریض است!
و از پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در این خصوص نقل شده است: ﴿اِیّاکُمْ وَ الظَّنُّ فَاِنَ الْظَنَّ اَکْذَبُ الْکِذْبِ﴾ (4). از گمان بد بپرهیزید که گمان بد، بدترین نوع دروغ است.
بنابر این و طبق روایاتی که گذشت میتوان نتیجه گرفت سوء ظن ناشی از بی ایمانی و ریشه آن نوعی بیماری روانی و میوه آن کذب و خلاف واقع و حقیقت خواهد بود. حال شاید بتوان راحت تر تصور کرد کسی که مثلا در جامعه به دوست و همکار خود یا در خانه به همسر خود سوء ظن دارد چه بذری می‌کارد و چه محصولی درو خواهد کرد و با سوء ظن خود اساس جامعه و خانواده را که حق و حقیقت و اعتماد می‌باشد را نابود می نماید. چنین شخصی باید در ابتدا عوامل روانی بیماری سوء ظن را در درون خود ریشه کن و درمان نموده و در نتیجه میوه های کذب را در زندگی خود نابود سازد تا از عواقب و گرفتاری دنیایی سوء ظن که مهم ترین آن ها متلاشی شدن نهاد خانواده و سپس در ابعاد وسیع تر جامعه و همچنین عذاب اخروی آن در امان بماند. چرا که حضرت باقر (علیه السلام) فرمودند:
﴿وَاللهُ الّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لا یُعَذِّبُ اللهُ عزَّوجَّل مُؤمناً بَعذابٍ بَعَدالتَوبَةِ و الاِستغفارِ لَهُ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِالله عزّوجَلّ وَ اغتیابِه لِلمؤمنین﴾ (5).
سوگند به «الله» که خدایی جز او نیست خداوند متعال هرگز مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمی‌کند مگر به واسطة (این دو چیز): بدگمانی نسبت به خدای متعال و غیبت کردن مؤمنان است!
در غیر این صورت ممکن است انسان وارد مرحله دوم و مبتلا به گناه بعدی که عبارت از گناه تهمت است بشود که در حدیث شریفی پیامبر (صلی الله و علیه و آله) بدان اشاره نمودنده اند خواهند شد که قبح آن شاید از سوء ظن هم بیشتر و عذاب آن سهمگین تر باشد.

۱. آمدی، تحف‌العقول، ص ٥٣
۲. همان، ج ۶ ص ۳۲۱
۳. آمدی،فهرست غرر، ص ١٤٦
۴. حر عاملی،وسائل الشّیعه، جلد ۱۸، صفحه ۳۸
۵. مجلسی،بحار، ج ٧٥، ص ٢٥٩